Πετυχημένη εκδήλωση και μεγάλο ενδιαφέρον για τον προληπτικό καρδιολογικό έλεγχο των νέων που αθλούνται

Την Παρασκευή 5 Φεβρουαρίου 2016, στην αίθουσα συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου, πραγματοποιήθηκε με πολύ μεγάλη επιτυχία η ομιλία – ενημέρωση, που διοργάνωσε το Tμήμα Προαγωγής Υγείας και ο Οργανισμός Πολιτισμού Αθλητισμού (ΟΠΑ) του Δήμου Βύρωνα, σε συνεργασία με την Α' Καρδιολογική Kλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, με θέμα: «Αιφνίδιος καρδιακός θάνατος σε νέους και αθλητές. Επιτακτική ανάγκη ο προληπτικός καρδιολογικός έλεγχος των αθλουμένων νέων».

Ο Δήμαρχος Βύρωνα Γρηγόρης Κατωπόδης, οι Αντιδήμαρχοι Χρήστος Σπυρόπουλος και Ελένη Βασιλοπούλου, Δημοτικοί Σύμβουλοι, εκπρόσωποι των αθλητικών φορέων της πόλης, αλλά και απλοί πολίτες, παρακολούθησαν την πολύ ενδιαφέρουσα εισήγηση που πραγματοποίησε ο Aριστείδης Αναστασάκης, Καρδιολόγος, Επιστημονικός υπεύθυνος του  Ειδικού Κέντρου Καρδιάς Αθλητών και Νέων – ΕΚΚΑΝ. Τη συζήτηση συντόνισε ο   Mανώλης  Λιάτσης,  Παιδίατρος – Ανοσολόγος ,  Διευθυντής του Τμήματος Ανοσολογίας – Ιστοσυμβατότητας, του Κέντρου Αναφοράς Πρωτοπαθών Ανοσοανεπαρκειών, του Νοσοκομείου Παίδων “Η Αγία Σοφία”.

"Η Δημοτική Αρχή δείχνει για άλλη μια φορά έμπρακτα το ενδιαφέρον της για το μέλλον του τόπου μας. Τη νεολαία του Βύρωνα. Σε αγαστή συνεργασία με επιστημονικούς φορείς, ενημερώνει τα αθλητικά σωματεία, τους γονείς, τα ίδια τα παιδιά, για την ανάγκη προληπτικού καρδιολογικού ελέγχου, ώστε να εξασφαλιστεί η υγιής ενασχόληση με τον αθλητισμό", ανέφερε ο Δήμαρχος Βύρωνα Γρηγόρης Κατωπόδης, ενώ ο Αντιδήμαρχος Κοινωνικής Προστασίας & Αλληλεγγύης Χρήστος Σπυρόπουλος, αναφέρθηκε στις πρωτοβουλίες που λαμβάνει ο Δήμος στον τομέα της κοινωνικής φροντίδας και της υγείας.

Ο κ. Αναστασάκης ανέφερε ότι συχνά ακούμε από τα μέσα ενημέρωσης για αθλητές οι οποίοι χάνουν τη ζωή τους στο γήπεδο, χωρίς να προηγηθεί κάποιος τραυματισμός ή ατύχημα, αλλά και χωρίς να υπάρξει κάποιο προειδοποιητικό σημείο ή σύμπτωμα που θα ανάγκαζε τον άτυχο αθλητή να ζητήσει ιατρική βοήθεια. Απλά λέμε ότι η καρδιά του σταμάτησε και αφηνόμαστε ανυπεράσπιστοι στο δέος της τραγωδίας που έπληξε έναν νέο και κατά τα φαινόμενα υγιή άνθρωπο. Συγχρόνως μας βασανίζουν πολλά ερωτήματα και κυρίως η αγωνία του αν τέτοια δυστυχήματα θα μπορούσαν να έχουν προβλεφθεί. Πράγματι, αν ο άτυχος αθλητής είχε υποβληθεί νωρίτερα σε καρδιολογικό έλεγχο και είχε διαπιστωθεί καρδιοπάθεια, το κακό θα είχε αποφευχθεί είτε με τη διακοπή της ενασχόλησης του με τον αθλητισμό, είτε με προσανατολισμό σε χαμηλότερης έντασης αθλήματα.
Κύρια αιτία αιφνίδιου καρδιαγγειακού θανάτου στους νέους αποτελούν τα κληρονομικά καρδιαγγειακά νοσήματα που είναι κατά βάση μονογονιδιακά νοσήματα γεγονός που δίδει την δυνατότητα, πέρα από την κλινική διάγνωση, γενετικών διαγνώσεων των φορέων των υπεύθυνων μεταλλάξεων σε πολύ πρώιμη φάση (φυσιολογικοί φορείς). Η συστηματική καταγραφή των κληρονομικών καρδιαγγειακών νοσημάτων στη χώρα  και των αιφνίδιων καρδιαγγειακών θανάτων στους νέους αποτελεί «το κλειδί» για την εντόπιση των σιωπηλών, υποκλινικών μορφών των νοσημάτων αυτών, καθώς και των «φυσιολογικών φορέων» μέσω του ελέγχου των οικογενειών των ομάδων αυτών (ομάδες υψηλού κινδύνου).

Τα κύρια σημεία της εισήγησης του κου Αναστασάκη:

Η ΑΣΚΗΣΗ

•  Η άσκηση και η αθλητική δραστηριότητα  έχουν συνδυαστεί με τον αιφνίδιο θάνατο των νέων και αθλητών με κίνδυνο να δημιουργηθούν παρερμηνείες. Για το λόγο αυτό οι θέσεις στα ζητήματα άσκησης και υγείας πρέπει να είναι σαφείς.
• Η άσκηση βελτιώνει όλες τις παραμέτρους υγείας.
• Προγραμματισμένη και προσαρμοσμένη άσκηση ακόμα και στις περιπτώσεις  καρδιολογικών ή άλλων παθήσεων μπορεί να επιφέρει σημαντική βελτίωση της πρόγνωσης και της ποιότητας ζωής.
• Πρόβλημα προκύπτει από τη στιγμή που κάποιος ασκείται ενώ έχει κάποιο καρδιολογικό  πρόβλημα το οποίο δεν γνωρίζει .

Η ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΚΑΡΔΙΑ

Η αθλητική δραστηριότητα και ιδιαίτερα συγκεκριμένα αθλήματα μπορούν να προκαλέσουν μεταβολές στη δομή της καρδιάς στα πλαίσια προσαρμογής της στη συγκεκριμένη δραστηριότητα (οι οποίες μοιάζουν με δομικά καρδιολογικά νοσήματα). 

ΑΙΦΝΙΔΙΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ

Ο αιφνίδιος  καρδιακός θάνατος είναι θάνατος που συμβαίνει ξαφνικά εντός μιας ώρας σε ένα φαινομενικά  φυσιολογικό άτομο.  Το φαινόμενο που διαδραματίζεται είναι η απότομη απώλεια συνείδησης που δεν ανατάσσεται .   Πρόσφατα στον ορισμό του αιφνιδίου καρδιακού θανάτου περιλαμβάνονται και οι περιπτώσεις που έχουν καρδιολογικό ιστορικό αλλά είναι ασυμπτωματικές με τη φαρμακευτική τους αγωγή .   Ο αιφνίδιος θάνατος καλύπτει περίπου το 50% των θανάτων που οφείλονται σε καρδιαγγειακή αιτιολογία . Μπορεί να συμβεί σε όλες τις ηλικιακές ομάδες.
Η κύρια αιτία αιφνιδίου θανάτου σε ηλικίες άνω των 30 είναι η στεφανιαία νόσος.

Σε ηλικίες κάτω των 30 οι κύριες αιτίες αιφνιδίου θανάτου είναι κατά σειρά συχνότητας οι εξής:

• Υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια
• Συγγενείς ανωμαλίες στεφανιαίων αγγείων
• Αρρυθμιογόνες μυοκαρδιοπάθειες όπως η μυοκαρδιοπάθεια της δεξιάς κοιλίας και η νόσος ΝΑΞΟΣ
• Αγνώστου αιτίας αιφνίδιος  ( θάνατος με φυσιολογική καρδιά χωρίς να έχει προκληθεί από άλλα αίτια) . Σήμερα πλέον γνωρίζουμε ότι ο θάνατος αυτός οφείλεται σε υποκλινικές μορφές κληρονομικών καρδιαγγειακών νοσημάτων και σε οικογενή αρρυθμιογενή σύνδρομα.

Στην ηλικιακή ομάδα κάτω των 30 ετών το 60% των αιφνιδίων θανάτων οφείλεται συνολικά στα κληρονομικά καρδιαγγειακά νοσήματα.  Τα κληρονομικά καρδιαγγειακά νοσήματα είναι οι αρρυθμιογόνες μυοκαρδιοπάθειες και τα οικογενή ηλεκτρικά σύνδρομα
 
Η  ΕΛΛΑΔΑ

Στη χώρα μας, στην περιοχή της Αττικής και των Κυκλάδων καταγράφησαν σε διάστημα 8 ετών και 6 μηνών (1997-2006) 456 αιφνίδιοι θάνατοι νέων κάτω από 35 ετών που αντιστοιχούν σε 4 τουλάχιστον αιφνίδιους θανάτους τον μήνα στηn περιοχή αυτή.

Πρώτη αιτία αιφνιδίου θανάτου σε ηλικίες κάτω από 20 ετών είναι η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια ενώ σημαντικό ποσοστό από 15-20% καταλάμβαναν οι αιφνίδιοι θάνατοι αγνώστου αιτιολογίας που σήμερα ξέρουμε ότι οφείλονται σε υποκλινικές μορφές μυοκαρδιοπαθείων και σε οικογενή  αρρυθμιογόνα σύνδρομα.

Δυστυχώς στην φάση αυτή στη χώρα μας δεν υπάρχει ακόμα μια οργανωμένη και συστηματική καταγραφή του αιφνιδίου θανάτου σε όλη της την έκταση που θα αποτελέσει και ένα σημαντικό άξονα για την «δευτερογενή» πρόληψη του αιφνιδίου θανάτου στους νέους ( μέσω του ελέγχου των οικογενειών). 

ΑΙΦΝΙΔΙΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ

Τα νοσήματα που οδηγούν σε αιφνίδιο θάνατο σε ηλικίες κάτω των 30ετών είναι κυρίως κληρονομικά νοσήματα της καρδιάς, όπως :

• Οι αρρυθμιογόνες μυοκαρδιοπάθειες
• Τα κληρονομικά ηλεκτρικά σύνδρομα.

Είναι σημαντικό επομενως οταν ενα τετοιο νοσημα εντοπιζεται η υπαρχει ισχυρη υποψια να ελέγχεται όχι μόνο ο ασθενής αλλά και όλη η οικογένεια του.
Ο λόγος που γίνεται αυτό στηρίζεται στην αυξημένη πιθανότητα να εντοπιστούν στις οικογένειες που έχουν ήδη έναν ασθενή ή έναν αιφνίδιο θάνατο νεαρού  μέλους τους, περιπτώσεις σιωπηλών ή υποκλινικών  μορφών κληρονομικών καρδιαγγειακών νοσημάτων.
 Οι σιωπηλές ή υποκλινικές μορφές των κληρονομικών καρδιαγγειακών νοσημάτων είναι το φαινόμενο εκείνο που κάποιος μπορεί να έχει το νόσημα χωρίς να το γνωρίζει και κυρίως χωρίς να τους προκαλεί συμπτώματα.  Αυτό δεν αποκλείει το ενδεχόμενο  το νόσημα να εκφραστεί με εκρηκτικό τρόπο και η πρώτη κλινική του έκφραση να είναι ο αιφνίδιος θάνατος.

ΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

Οι οικογενείς αρρυθμιογόνες διαταραχές αποτελούσαν ένα γρίφο στο χώρο της κλινικής καρδιολογίας τόσο στο επίπεδο της διάγνωσης όσο και στο επίπεδο της πρόγνωσης και  της θεραπείας. Στην επιστημονική αυτή περιοχή τα τελευταία δέκα χρόνια έχουν γίνει μεγάλα βήματα.
Στον χώρο των κληρονομικών νοσημάτων ο πάσχων δεν είναι μόνο ο ασθενής αλλά όλη η οικογένεια . Αυτός είναι ο παράγοντας που χρειάζεται αποκρυπτογράφηση.
Οι οικογένειες που έχουν πληγεί από νεανικό αιφνίδιο θάνατο ή από πολλούς θανάτους σε μεγάλο φάσμα ηλικιών αντιμετωπίζονται σαν οικογένειες με αυξημένη πιθανότητα να κρύβουν κληρονομικό καρδιαγγειακό νόσημα .
Αυτό μπορεί να πιστοποιηθεί αρχικά από το αποτέλεσμα της νεκροτομής χωρίς να αποκλείουμε το ενδεχόμενο οι υποκλινικές μορφές μυοκαρδιοπαθειών και τα ηλεκτρικά γενετικά σύνδρομα  να διαφύγουν της κλασικής ιατροδικαστικής διάγνωσης.
Στις οικογένειες με νεανικό αιφνίδιο θάνατο ή με ιστορικό κληρονομικού καρδιαγγειακού νοσήματος η προσέγγιση χρειάζεται να είναι πολύπλευρη και να αφορά τη σύνθεση των ιατροδικαστικών των κλινικών και των γενετικών πληροφοριών. 

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟ ΝΟΣΗΜΑ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

Το κληρονομικό νόσημα της καρδιάς αφορά την οικογένεια  και μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορες μορφές .
Η διάγνωση είναι δύσκολή και χρειάζεσαι παρέμβαση  εξειδικευμένου καρδιολόγου ή ειδικού κέντρου για να ολοκληρωθεί η διάγνωση.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΟΥ ΑΙΦΝΙΔΙΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΕΣ

Οι άξονες γενικά πάνω στους οποίους στηρίζεται μια στρατηγική αντιμετώπισης του αιφνιδίου θανάτου στους νέους και ιδιαίτερα στους αθλητές είναι οι εξής:

• Εντόπιση των ομάδων υψηλού κινδύνου ανάμεσα στους νέους και στους αθλητές.
• Προαγωνιστικός έλεγχος των αθλητών και αθλουμένων
• Χρήση φιλικών απινιδωτών στους χώρους άθλησης.

ΠΡΩΤΟΣ ΑΞΟΝΑΣ

Ομάδες στόχοι – ομάδες υψηλού κινδύνου ανάμεσα στους νέους και αθλητές είναι αυτοί που:

• Έχουν οικογενειακό ιστορικό αιφνιδίου θανάτου ιδιαίτερα νεαρού μέλους της οικογένειας
• Έχουν διάγνωση κληρονομικού καρδιαγγειακού νοσήματος στην οικογένεια.
• Εμφανίζουν συμπτώματα.

Αυτές οι κατηγορίες παραπέμπονται  για περαιτέρω έλεγχο κλινικό και γενετικό σε ειδικά κέντρα που έχουν εμπειρία στην διαγνωστική προσπέλαση τέτοιων νοσημάτων . Η Κλινική προσέγγιση των νέων αυτών που ανήκουν στις ομάδες στόχους γίνεται ως εξής:

α.  Διάγνωση – επιβεβαίωση διάγνωσης κληρονομικού καρδιαγγειακού νοσήματος.
β.  Διαστρωμάτωση κινδύνου όσον αφορά τον αιφνίδιο θάνατο και λήψη μέτρων               
      πρόληψης.
γ.  Γενετικός έλεγχος ασθενών .
δ. Κλινικός και γενετικός έλεγχος της οικογένειας με στόχο τον εντοπισμό σιωπηλών – υποκλινικών   μορφών των νοσημάτων αυτών.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΑΞΟΝΑΣ

Προαγωνιστικός έλεγχος των αθλουμένων. Nέοι που αθλούνται συστηματικά πρέπει να ελέγχονται ιδιαίτερα αν είναι έφηβοι μια φορά τον χρόνο. Ο έλεγχος που γίνεται είναι αρχικά κλινικός και στην συνέχει αν διαπιστωθεί κάποιο πρόβλημα με βάση συγκεκριμένες ενδείξεις μπορεί να προχωρήσουμε και σε περαιτέρω κλινικό ή γενετικό έλεγχο.
Στον προαγωνιστικό έλεγχο την ευθύνη πρέπει να την έχει κυρίως η οικογένεια και κατά δεύτερο λόγο το αθλητικό σωματείο.

ΤΡΙΤΟΣ ΑΞΟΝΑΣ

Ο τρίτος άξονας μιας στρατηγικής πρόληψης του αιφνιδίου θανάτου των νέων είναι η αξιοποίηση της νέας τεχνολογίας με τους  φιλικούς απινιδωτές  καθώς και η εκπαίδευση εθελοντών στις πρώτες βοήθειες .
Η νέα τεχνολογία μας δίνει τη δυνατότητα της χρήσης των αυτόματων φιλικών απινιδωτών στους μαζικούς χώρους- χώρους άθλησης  όχι μόνο από γιατρούς αλλά και από απλούς διασώστες εκπαιδευμένους που βρίσκονται στον χώρο .
Στη συντριπτική του πλειοψηφία το φαινόμενο του αιφνιδίου καρδιακού θανάτου είναι ένα ηλεκτρικό φαινόμενο – ένας ηλεκτρικός θάνατος.
Αυτός είναι ο πιο άδικος θάνατος, με την έννοια ότι είναι ένας θάνατος που μπορεί να αποφευχθεί - αναταχθεί από τη στιγμή που γρήγορα θα χρησιμοποιήσουμε τη μέθοδο της ηλεκτρικής  απινίδωσης με στόχο την ανάταξη της αρρυθμίας. Ο χρόνος που μεσολαβεί ως την παρέμβαση  δεν πρέπει να ξεπερνάει τα 3-5 λεπτά. 
Σε αυτόν τον τρίτο άξονα πρέπει να τοποθετηθεί και η εκπαίδευση των ανθρώπων οι οποίοι εμπλέκονται στους χώρους  δραστηριότητας της νεολαίας η είναι γιατροί και  θέλουν να μετεκπαιδευτούν στα ζητήματα πρόληψης  του αιφνιδίου θανάτου των νεων και των αθλητών.
Σήμερα σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία  προωθείται ένα ειδικό μετεκπαιδευτικό σεμινάριο σε όλη την Ευρώπη όπου θα μετεκπαιδεύονται γιατροί που θέλουν να περιλάβουν στη δράστηριοτητα τους   την πρόληψη του αιφνιδίου θανάτου αθλητών και αθλουμένων .

Ο ΒΑΣΙΚΟΣ ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

Tα βασικά μέτρα ελέγχου που προτείνει η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία με βάση τις δημοσιεύσεις του 2005 από την ανάλογη ομάδα εργασίας (Καρδιολογια των Σπορ)είναι τα εξής:

Α. Κλινική εξέταση
Β. Ατομικό και οικογενειακό ιστορικό
Γ. Ηλεκτροκαρδιογράφημα

Ο έλεγχος αυτός μπορεί να γίνει από καρδιολόγους , παιδοκαρδιολόγους , παιδιάτρους. Παθολόγους και  γενικούς ιατρούς,
Το αν θα προχωρήσει σε υπέρηχο καρδιάς είναι θέμα  διακριτικής ευχέρειας του καρδιολόγου.
Με βάση τον απλό και φτηνό αυτό τρόπο ελέγχου ένας καρδιολόγος, η άλλος ιατρός  που γνωρίζει τι ακριβώς ψάχνει, μπορεί να προσανατολιστεί και να παραπέμψει τους νέους που χρειάζονται περαιτέρω έλεγχο. 

Η ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ

Τη στιγμή που διαγνωστεί ένα αρρυθμιογόνο κληρονομικό νόσημα οι  θεραπευτικές μας δυνατότητές είναι πολλές και ανάλογα με τη διαστρωμάτωση κινδύνου του κάθε ατόμου. Στα άτομα χαμηλού κινδύνου συστήνουμε απλώς μια αλλαγή του τρόπου ζωής ενώ σε άτομα υψηλού κινδύνου φτάνουν μέχρι και την εμφύτευση αυτόματου καρδιακού απινιδωτή.